က်ေနာ္ေလ့လာသည့္ ဘာသာရပ္မ်ား (အပုိင္း - ၃)

ဒီတေခါက္ေတာ့မွာေတာ့ Ethics လုိ႕ေခၚတဲ့ က်င့္၀တ္ႏွင့္ဆုိင္တဲ့ ဒႆန အေျခခံသေဘာတရားေတြကုိ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ က်င့္၀တ္ဆုိတဲ့ ဘာသာရပ္ဟာ လူေတြရဲ့ အျပဳအမူေတြ မွန္မမွန္ တရားမွ်တမႈ႐ွိမ႐ွိ ေကာင္းလား ဆုိးလား စတာေတြကုိ ေလ့လာတဲ့ဘာသာရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ မည္သည့္အေျခအေန အခ်ိန္အခါမ်ိဳးမွာ အျပဳအမူတခုဟာ မွားယြင္းသလဲ? မည္သည့္အျပဳအမူမ်ိဳးဟာ တရားမွ်တမႈ႐ွိသလဲ? မည္သည့္အျပဳအမူမ်ိဳးဟာ အပစ္ေပးသင့္ၿပီး မည္သည့္အျပဳအမူမ်ိဳးကုိ ခ်ီးမြမ္းထုိက္သလဲ? စတဲ့ ေမးခြန္းေတြဟာ က်င့္၀တ္နဲ႕ဆုိင္တဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ သေႏၵတားေဆး သံုးေဆာင္ၿပီး ကုိယ္၀န္ဖ်က္ခ်တာဟာ မွန္တဲ့အျပဳအမူလား? (ဒီေနရာမွာ မွန္လားဆိုတာ ျပဳမူထုိက္သလားကုိ ဆုိလုိျခင္းျဖစ္သည္။) အၾကမ္းသမားတေယာက္ အပစ္မဲ့အရပ္သား အေယာက္ ၁၀၀- ကုိ သတ္ျဖတ္ရန္ျပင္ေနခ်ိန္မွာ တျခားတေယာက္က အရပ္သားအေယာက္ ၁၀၀-ရဲ့ အသက္ကုိ ကာကြယ္ရန္ အဆုိပါအၾကမ္းဖတ္သမားကုိ သတ္ျဖတ္သည္။ ဒီဟာ လူသတ္လုိက္တဲ့အျပဳအမူျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိ လူသတ္တဲ့အျပဳအမူဟာ မွန္ေသာအျပဳအမူလား? စတာေတြကုိ Ethics မွာ အေသးစိတ္ ေလ့လာရပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ႏုိင္ငံေရးဒႆနေဗဒဟာလည့္ Ethics ထဲမွာ ပါ၀င္ေနပါတယ္။

Ethics မွာ ဘာသာရပ္ က်ယ္ျပန္႕တဲ့အျပင္ ၄င္းတုိ႕အထဲမွာမွ ၀ိ၀ါဒအမ်ိဳးမ်ိဳး ႐ွိေနသျဖင့္ ၄င္းတုိ႕အားလံုးကုိ ခြဲျခားျပေနရန္ မလြယ္ကူေပ။ Ethics မွာ လြတ္လပ္မႈ (Freedom)၊ တန္းတူညီမွ်မႈ(Equality) ၊ တရားမွ်တမႈ (Justice)၊ အခြင့္အေရး (Rights)၊ တာ၀န္ (Responsibilities)၊ စတဲ့ ႏုိင္ငံေရးဒႆနေတြ ပါ၀င္ေနတာျဖစ္လုိ႕ ေနာက္ပုိင္း အခ်ိန္ရလွ်င္ အေၾကာင္းအရာ တမ်ိဳးခ်င္းစီကုိ ဆက္ေရးပါမည္။ တခ်ိဳ႕အဖြဲ႕ေတြက ေပ်ာ္ၿခင္း (Happiness) ကုိ အဓိက မ႑ိဳင္ၿပဳၿပီး လူေတြကုိ အျပဳအမူကုိ မွားမွန္ခြဲျခားေလ့လာသည္။ ဒီမွာ ေပ်ာ္ၿခင္း (Happiness) ကုိ မ႑ိဳင္ျပဳအဖြဲ႕မွာ အတၲ၀ါဒ (egoism)၊ အတၲဆန္႕က်င္၀ါဒ (Altruism)ႏွင့္ အေပ်ာ္ရႊင္မႈရဲ့ အေရအတြက္ ကုိအမ်ားဆံုး ႁမွင္႕တင္ေရးဝါဒ (utilitarianism) ဆုိၿပီး သံုးမ်ိဳးထပ္ကြဲေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

အတၲ၀ါဒီေတြအရ လူ႕သဘာ၀သည္ မိမိတုိ႕ စိတ္ေပ်ာ္ရြင္ၿခင္းကုိ အမ်ားေပ်ာ္ရြင္ၿခင္းထက္ ပုိသိ ပုိခံစားႏုိင္သည့္အတြက္ မိမိတုိ႕ေပ်ာ္ေရးကုိသာ ဦးစားေပးသင့္သည္။ တျခားလူတေယာက္ေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ အမ်ားရဲ့ ခံစားခ်က္ကုိ သိႏုိင္ရန္ခက္သည့္အေလွ်ာက္ အမ်ားအတြက္ မိမိမွေပးဆပ္သည္ ဒုကၡရမည္ဆုိသည့္ အတၲဆန္႕က်င္ ၀ါဒဟာ အဓိပၸါယ္မ႐ွိဟု ယံုၾကည္ၾကသည္။ အတၲ၀ါဒီႏွင့္ဆန္႕က်င္ဘက္ ၀ါဒတခုကား အတၲဆန္႕က်င္၀ါဒ (Altruism) ၀ါဒျဖစ္သည္။ ယင္း၀ါဒအရ လူတဦးေယာက္ရဲ့ အျပဳအမူဟာ အမ်ားသူ ေကာင္းက်ိဳးျဖစ္ထြန္းေရး အမ်ားသူတုိ႕ ေပ်ာ္ရြင္ျခင္းကုိ ျဖစ္ေစလွ်င္ ထုိအျပဳအမူဟာ မွန္သည္ဟု ယူဆၾကသည္။ အတၲ၀ါဒီေတြ မ်ားမ်ား႐ွိသည့္ လူအတုိင္းအ၀ုိင္းတခုသည္ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ ေပ်ာ္ရြင္မႈမ႐ွိနုိင္သည္ ညင္းခ်က္ထုတ္ၾကသည္။

အတၲ၀ါဒ (egoism)၊ အတၲဆန္႕က်င္၀ါဒ (Altruism) အစြန္းေရာက္ႏွစ္ခုရဲ့ ၾကားမွာ အေပ်ာ္ရႊင္မႈရဲ့ အေရအတြက္ ကုိအမ်ားဆံုး ႁမွင္႕တင္ေရးဝါဒ (utilitarianism) ဆုိၿပီး ႏုိင္မည္ႀကီး၀ါဒတခု ထြက္ေပၚလာပါတယ္။ ယင္း၀ါဒဟာ အေရအတြက္အမ်ားဆံုးအတြက္ အႀကီးဆံုးေပ်ာ္႐ြင္ေရး (The Greatest Happiness for the Greatest Number of People) ဆုိတဲ့ သေဘာတရားေပၚတြင္ အေျခခံပါသည္။ အထက္မွာဆုိခဲ့သည့္အတုိင္ အတၲ၀ါဒက မိမိတုိ႕ကိုယ္က်ိဳးအတြက္သာ ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ မွန္ကန္သည့္ အျပဳအမူဟုဆုိၿပီး အတၲဆန္႕က်င္၀ါဒက အမ်ားအက်ိဳးအတြက္သာ ျပဳလုပ္ရန္တင္ျပ ညင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ utilitarianism ကမူ မည္သူျဖစ္ေစ အေရးမႀကီး၊ အေရးႀကီးသည္မွာ အေပ်ာ္ရႊင္မႈရဲ့ အေရအတြက္ ကုိအမ်ားဆံုး ႁမွင္႕တင္ေရး (Happiness Maximization) ျဖစ္သည္ဟု ဆုိပါသည္။ ဥမမာ ပထမအျပဳအမူက ထုိအျပဳအမူျပဳသူအား ေပ်ာ္ရြင္မႈ ၅ ယူနစ္ႏွင့္ တျခားသူအား ၁၅ ယူနစ္ျဖစ္ေပၚေစၿပီး ဒုတိယအျပဳအမူတခုအား ျပဳသူအား ၁၀ ယူနစ္ႏွင့္ တၿခားသူအား ၈ ယူနစ္ ရ႐ွိေစမည္ဆုိပါစုိ႕။ ပထမ အျပဳအမူမွာ ေပ်ာ္ရြင္မႈ စုစုေပါင္း ၂၀ ယူနစ္ႏွင့္ ဒုတိယအျပဳအမူမွ ၁၈ ယူနစ္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ ပထမအျပဳအမူမွာ ျပဳသူအတြက္ အၾကိဳးနည္းေစကာမူ အားလံုးၿခံဳလုိက္လွ်င္ စုစုေပါင္း ေပ်ာ္ရႊင္မႈ မ်ားေသာေၾကာင့္ ပထမအျပဳအမူဟာ မွန္သည္ဟု utilitarianism ၀ါဒီေတြက ဆုိၾကသည္။

အထက္တြင္ ေဖၚျပခ့ဲသည့္ အတၲ၀ါဒ (egoism)၊ အတၲဆန္႕က်င္၀ါဒ (Altruism) ႏွင့္ အေပ်ာ္ရႊင္မႈရဲ့ အေရအတြက္ ကုိအမ်ားဆံုး ႁမွင္႕တင္ေရးဝါဒ (utilitarianism) တုိ႕ဟာ ေပ်ာ္ရြင္မႈကုိ အဆံုးေရာက္တန္ဖုိး (Intrinsic Value) ႐ွိသည္ဟုဆုိၿပီး မည္သည့္ အျပဳအမူကုိမဆုိ ရလဒ္အက်ိဳးတရားေပၚတြင္ (Consequence) အေျခခံၿပီး တုိင္းတာၾကသည္။ ယင္းကဲ့သုိ႕ ရလဒ္အက်ိဳးတရားေပၚတြင္ အေျခခံၿပီး အျပဳအမူကုိ မွား/မွန္ သံုးသပ္ၿခင္းကုိ လက္မခံေသာ ၀ါဒမ်ားစြာ႐ွိပါေသးသည္။ အီမန္ႏူယာယ္ကန္း Emmanuel Kant ရဲ့ က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ဒႆနတခုကုိ ဥပမာအျဖင့္ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေဖၚျပပါမည္။

ေမာင္ျဖဴဟာ ေတာထဲတြင္ လမ္းေလွ်ာက္ရင္း ေရတြင္းထဲမွာ ေရနစ္ေနတဲ့ လူတေယာက္ကုိ ေတြ႕တာနဲ႕ ကယ္တင္လုိစိတ္ေပၚလာပါသည္။ အဲဒါနဲ႕ အဲဒီေရနစ္ေနသူကုိ ကယ္ဖုိ႕ရာ သူ႕လက္ကို လွမ္းယူရန္ ၾကိဳးစားပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရတြင္းအ၀နားမွာ စုိေနတာေၾကာင့္ မထင္မွတ္ပဲ ေျခေခ်ာ္သြားတာနဲ႕ အဲဒီေရနစ္သူရဲ့ ဦးေခါင္းေပၚကုိ သူ႕ေျခေထာက္နဲ႕ ေဆာင့္နင္းမိသျဖင့္ နဂုိကမွ မ်က္ပင္ဆြဲျပီး ဆန္႕ငင္ဆန္႕ငင္ ျဖစ္ေနတဲ့လူက တခါတဲ ေရနစ္ၿပီးေသဆံုးသြားပါတယ္။ ေမာင္ျဖဴရဲ့ အျပဳအမူဟာ မွန္သလား? ေမာင္ျဖဴ လူသတ္မႈက်ဴးရာ ေရာက္ပါသလား?

ေနာက္ဥပမာတခုျပပါမည္။ ေမာင္မဲဟာ လူတဦးကုိသတ္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ ေသနတ္ကုိင္ရင္း ပုန္းကြယ္ေနသည္။ သူသတ္မဲ့လူ ေရာက္လာခ်ိန္မွာ သူ႕ေသနတ္ ေရဆုိသြားသျဖင့္ ပစ္လုိ႕မရပဲျဖစ္ေနသည္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ေမာင္ျဖဴဟာ လမ္းေထာက္တေနရာမွာ သူ႕ေသနတ္ကုိ ျပင္ဆင္ေနရာ မထင္မွတ္ပဲ က်ည္ဆန္ထြက္သြားရာ ေမာင္မဲပစ္ရန္ ၾကိဳးစားေနသူကုိ ထိမွန္သျဖစ္ အဲဒီလူ ေသဆံုးသြားပါတယ္။ ေမာင္ျဖဴဟာ လူသတ္မႈ က်ဴးလြန္ၿပီး အပစ္႐ွိသလား? ေမာင္မဲမွာ အပစ္မ႐ွိဘူးလား?

Utilitarianism အရဆုိလွ်င္ အထက္ပါ ဥပမာႏွစ္ခုမွာ ေမာင္ျဖဴဟာ လူသတ္မႈက်ဴးလြန္တာေၾကာင့္ ေမာင္ျဖဴရဲ့ အျပဳအမူဟာ မွားယြင္းအပစ္ေပးထုိက္ေသာ အျပဴအမူ ျဖစ္ပါသည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ Utilitarianism အရ ရလဒ္အက်ိဳးတရား (Consequence)ကုိသာ အေၿချပဳၿပီး အျပဳအမူတခု ကုိမွား/မွန္ ဆံုးျဖတ္တာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သုိ႕ေသာ္ ကန္း၀ါဒီေတြက ဒါကုိ လက္မခံဘူး။ ပထမဥပမာမွာ ေမာင္ျဖဴဟာ ေရနစ္ေနသူကုိ ကယ္သင္ရန္ ေကာင္းမြန္တဲ့ စိတ္မွန္းခ်က္ (Motive) ႐ွိၿပီး အဆုိပါ ေရနစ္ေနသူအေပၚ မေကာင္းေသာစိတ္ထား လံုးလံုးမ႐ွိပါ။ ထုိသူေသဆံုးရျခင္းမွာလည္း မေတာ္တဆထိခုိက္မႈ သက္သက္သာ ျဖစ္သည္။ ထုိ႕အျပင္ လူတုိ႕ဟာ မိမိတုိ႕အျပဳအမူရဲ့ ရလဒ္ (Consequence) ကုိ အၿမဲတမ္း မထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္ပါ။ ဒါေၾကာင့္ Utilitarianism ရဲ့ ရလဒ္အေပၚ အေျခခံၿပီး အျပဳအမူတခု မွား/မွန္ ပုိင္းၿခားတာဟာ အေျခအျမစ္ မ႐ွိဟု ၿငင္းဆုိသည္။ ကန္း၀ါဒီေတြဟာ အျပဳအမူတခုကုိ ေလ့လာရာတြင္ ရလဒ္အစား စိတ္မွန္းခ်က္ (Motive) ကုိ အေျခခံျပီး ေလ့လာသည္။

အထက္ေဖၚျပခ်က္မ်ားသည္ Ethics က်င့္၀တ္ဆုိင္ရာ ဒႆနပညာ၏ အေျခခံ သေဘာတရား မ်ားျဖစ္သည္။အခ်ိန္ရလွ်င္ ေနာက္ဆက္ၿပီးေတာ့ အခြင့္အေရး (Right)၊ တန္းတူညီမွ်မႈ (Equality) လြတ္လပ္မႈ (Freedom)၊ တရားမွ်တမႈ (Justice)၊ လူမႈပဋိဥာဏ္သီအုိရီ (Social Contract Theory) အစရွိသည့္ ႏိုင္ငံေရးဒႆနနဲ႕ဆုိင္တဲ့ အေၿခခံ သေဘာတရားေတြကုိ ဆက္ေရးသြားမွာပါ။ PPE ေက်ာင္းသားမ်ား အက်ယ္တပြင့္ ေလ့လာထားသင့္သည္။